Bedrijven die deelnemen aan Lean and Green moeten een plan van aanpak uitwerken. In dit plan van aanpak worden onder meer de maatregelen beschreven om binnen een periode van maximaal vijf jaar de relatieve uitstoot van CO2 met minimaal 20% te verminderen.
Om de CO2-uitstoot en de CO2-efficiëntieverbetering te kwantificeren wordt eerst een inventarisatie gemaakt van de CO2-emissies in een referentiejaar (nulmeting). De totale emissies in dit referentiejaar worden gedeeld door het aantal logistieke eenheden in dat jaar om de emissies per eenheid te kennen. Voorbeelden van logistieke eenheden zijn ton-km[1], pallet km, m3-km, km, ton vervoerd product, pallet, …
Deelnemende bedrijven krijgen vanuit het VIL ondersteuning om CO2-emissies goed te kunnen berekenen, op te volgen en te rapporteren. Op deze pagina worden een aantal basisbegrippen van emissieberekening uitgelegd.
Standaarden in het berekenen van CO2-emissies door bedrijven
Eén van de doelstellingen van Lean and Green is om aan te sluiten bij standaarden die door ondernemingen worden gebruikt om de uitstoot van CO2 te kwantificeren en te rapporteren. Op deze manier kunnen de CO2-emissies van logistieke activiteiten en het Lean and Green actieplan geïncorporeerd worden in de totale bedrijfsaanpak op het gebied van CO2-efficiëntieverbetering.
De meest gebruikte standaard voor het berekenen en rapporteren van CO2-emissies is de ‘Corporate Standard’, van het ‘GHG protocol Initiative’. Deze standaard wordt wereldwijd door de meeste grote bedrijven gebruikt voor het berekenen en rapporteren van hun emissies op groepsniveau. Verschillende sectorale standaarden gebruiken het dan ook als uitgangspunt. Een gratis versie van deze algemene standaard is beschikbaar op www.ghgprotocol.org/standards.
In de transport en logistieke sector zijn er de laatste vijf jaar verschillende initiatieven genomen om te komen tot een meer gestandaardiseerde aanpak. Dit gebeurde zowel door overheden als door belangenorganisaties en groepen van bedrijven. In Europa werd op initiatief van het Franse milieu- en energie-agentschap ADEME een standaard uitgewerkt. Deze CEN standaard werd in december 2012 officieel en vermeldt ook gemiddelde emissiefactoren.
CO2 of CO2-equivalenten
Koolstofdioxide is het belangrijkste broeikasgas. Er zijn echter ook heel wat andere gassen die een impact hebben op de opwarming van de aarde. In het Kyoto verdrag zijn in totaal zes gassen opgenomen: Koolstofdioxide (CO2), Methaan (CH4), Distikstofoxides (N2O) en drie fluorverbindingen (HFKs, PFK’s en SF6) met elk een verschillende broeikaseffect per eenheid.
De uitstoot van deze broeikasgassen wordt dikwijls omgerekend naar vergelijkbare CO2-equivalenten (CO2eq). In het kader van Lean and Green berekenen de bedrijven de uitstoot overwegend in CO2 omdat de uitstoot van andere dan CO2-emissies in logistiek beperkt is en de informatie over andere emissies per eenheid minder beschikbaar is dan enkel voor CO2.
Drie methoden voor het berekenen van CO2-emissies:
1. Op basis van het gekend energie- of brandstofgebruik
De zekerste methode om de emissies te kennen van logistieke activiteiten is op basis van het gekend energiegebruik of brandstofverbruik van de gebruikte logistieke middelen vermeld op facturen of door middel van meetapparatuur. Bijvoorbeeld het dieselverbruik van vrachtwagens of kWh elektriciteit in het distributiecentrum. Vervolgens wordt dit cijfer vermenigvuldigd met een emissiefactor per eenheid energie of brandstof om de CO2-uitstoot te kennen. Emissiefactoren verschillen per energiedrager (diesel, benzine, elektriciteit, …).
2. Op basis van voertuigkilometers of andere activiteiten
Een andere methode wordt gebruikt wanneer men geen informatie heeft op basis van meetapparatuur of facturen. Men vermenigvuldigt dan gemiddelde emissiefactoren per voertuig kilometer (of een andere eenheid) met het aantal kilometer (of een andere eenheid).
Bv. Totale jaarlijkse CO2 in kg van een 44 ton trekker oplegger = emissiefactor per km (kg gram CO2 per km van een 44 ton trekker oplegger) x het aantal kilometers per jaar).
Dikwijls berekent men eerst het energie- of brandstofverbruik op basis van gemiddelde verbruikcijfers om vervolgens de emissiefactor per energiedrager toe te passen.
3. Op basis van logistieke prestatie-eenheden
Voor verladers is informatie over de inzet van logistieke middelen en het energiegebruik niet altijd beschikbaar. Dit is vaak het geval wanneer het transport en/of logistieke activiteiten zijn uitbesteed. In deze situatie kunnen de CO2-emissies berekend worden op basis van emissiefactoren per logistieke prestatie-eenheid (bv. gram CO2 per ton kilometer). Deze emissiefactoren worden sterk beïnvloed door een aantal logistieke uitgangspunten zoals het percentage lege kilometers en de beladingsgraad. Niet alle bronnen vermelden echter deze uitgangspunten. Deze berekening is veel minder nauwkeurig dan de berekening op basis van gekend brandstofverbruik.
Bv. Totale jaarlijkse CO2 in kg van een bepaald transport = het aantal tonnen vervoerd over een gemiddelde afstand in het jaar x de emissiefactor in kg CO2 per ton kilometer van een bepaald transportmiddel.
‘Tank to Wheel’, ‘Well to Wheel’ en ‘Total Life Cycle’ emissiefactoren
Zoals hoger uitgelegd zijn er emissiefactoren per eenheid brandstof of energie (bv. CO2 per kg of liter kerosine) , emissiefactoren per logistieke middel (bv. CO2 per km van een Boeing 747) en emissiefactoren per logistieke prestaties (bv. CO2 per ton km van een Boeing 747). In de berekening van dergelijke emissiefactoren wordt al dan niet rekening gehouden met toegewezen emissies eerder in de energie conversieketen en/of andere emissies van bijvoorbeeld het bouwen van een vrachtwagen, de aanleg en het onderhoud van wegen, etc.
‘Tank to Wheel’ emissiefactoren hebben enkel betrekking op de emissies die vrijkomen bij het gebruik van een transportmiddel. Voor een gelijkwaardige behandeling bij het gebruik van elektriciteit worden de emissies per kWh gebruikt van het opwekken van elektriciteit in de elektriciteitscentrale(s).
Voor 1 liter diesel is dit 2,63 kg CO2 .
‘Well to Wheel’ emissiefactoren rekenen bij de ‘tank to wheel’ emissies ook de CO2 die eerder in de energie conversieketen werd uitgestoten. Dit zijn de emissies die vrijkomen tijdens het winnen, transporteren en het raffineren van brandstoffen. Sommige bronnen vermelden ’’Well to Tank’ en ‘Tank to Wheel) emissiefactoren.
Voor 1 liter diesel bedragen de ‘tank to wheel’ emissies 0,4781 kg CO2 wat de ‘well to wheel’ emissies op 3,135 kg CO2 brengt. Dit is 19% hoger dan de tank to wheel emissies [3]
Wanneer maatregelen een overschakeling inhouden naar een andere energiedrager geven ‘Tank to Wheel’ emissiefactoren dikwijls een verkeerd beeld en zijn “Well to Wheel” emissiefactoren aangewezen.
Het gebruik van waterstof in plaats van diesel maakt dit duidelijk. Bij het gebruik van waterstof in een verbrandingsmotor komt enkel water en zuurstof vrij en geen CO2, maar om waterstof te produceren is veel energie nodig en wordt er wel CO2 uitgestoten. Op basis van “Tank to Wheel” emissiefactoren zou het gebruik van deze alternatieve energiedrager een verbetering van 100% aangeven terwijl bij het gebruik van “Well to Weel” emissiefactoren de aangetoonde verbetering veel kleiner zal zijn.[4]
Wanneer met een heleboel andere zaken wordt rekening gehouden zoals het bouwen, onderhouden, afbreken van voertuigen, infrastructuur etc. spreekt men van ‘Total Life Cycle’ emissiefactoren. Deze emissiefactoren hangen heel sterk af van de specifieke levenscyclus en van arbitraire grenzen tussen wat men al dan niet meeneemt en toewijst.
Binnen Lean and Green worden heel zelden ‘Total Life Cycle’ emissiefactoren gebruikt en gaat de voorkeur uit naar ‘Well to Wheel’ emissiefactoren.
Informatiebronnen over hoe emissies in logistiek te berekenen
In het kader van het Innovatieprogramma Duurzame Logistiek in Nederland (Lean and Green) werd een website ontwikkeld over hoe CO2-emissies en drie belangrijke luchtvervuilende stoffen, nl. stikstof oxiden (NOX), zwavelstof dioxide (SO2) en fijn stof (PM<10), van logistieke activiteiten kunnen worden berekend. www.emissieberekenen.nl
Een andere goede (Engelstalige) handleiding werd gepubliceerd door de European Chemical Industry Council (CEFIC) en is gratis beschikbaar op de website van CEFIC. www.cefic.org
[1] 1 ton km betekent het vervoer van 1 ton over 1 km.
[2] Methodology for calculation, declaration and reporting on energy consumption and GHG emissions in transport services (goods and passengers transport).
[3] Afhankelijk van de specifieke of gemiddelde landelijke energieconversieketen kan dit verschillen. Oorzaken hiervan zijn de verschillende energie efficiëntie van raffinaderijen of de afstand tussen oliewinning en gebruik.
[4] De ‘well to wheel emissies’ van waterstof hangen sterk af van de specifieke waterstof conversieketen.
